Ventilatie met warmteterugwinning, WTW-ventilatie, balansventilatie; allemaal namen voor hetzelfde principe. Met balansventilatie wordt de warmte uit de af te voeren lucht gehaald en overgebracht op toe te voeren buitenlucht. Dat gebeurt met een warmtewisselaar. Zo’n systeem heeft een enorm hoog rendement, als de woning daarbij ook nog eens goed geïsoleerd en kierdicht is. Het resultaat is een comfortabel huis met een gezond binnenklimaat. Er is steeds frisse lucht op de juiste temperatuur, zonder dat er sprake is van tocht of lawaai. Als het systeem steeds aanstaat, is de warmtevraag stabiel. Dat maakt dat het heel goed toepasbaar is met lagetemperatuurverwarming. Balansventilatie kan in een passief huis als afgiftesysteem voor de verwarming fungeren en voor nachtkoeling zorgen.
Ventilatievoud als uitgangspunt
Bij het ontwerpen en dimensioneren van balansventilatie is het belangrijk om uit te gaan van de mate van ventilatie die in een woning nodig is. Voor de ventilatievoud – het getal dat weergeeft hoe vaak de lucht in een ruimte ververst moet zijn – zijn richtlijnen opgesteld. Voor een woonkamer is dat bijvoorbeeld minimaal drie en maximaal vijf, voor een keuken geldt als minimum tien en als maximum vijftien. Die getallen zijn het uitgangspunt van de totale installatie. De aan- en afvoerpunten moeten op de goede plaats zitten en instelbare ventielen hebben. Voor de kanalen moet de juiste diameter berekend zijn, met ruimte om bochten te kunnen maken. Het vermogen van de installatie moeten passen bij de ventilatiebehoefte, ook in het geval van een plotseling piekverbruik. Om oververhitting in de zomer te voorkomen is het nodig om een bypass aan te leggen. Die leidt tijdens hete zomers ‘s nachts koele aanvoerlucht om de warmtewisselaar heen.
Inregelen en onderhouden
Het is nodig om iedere opgeleverde installatie apart in te regelen. Het vertrekpunt zijn de fabrieksinstellingen, maar daarbij is het belangrijk om voor iedere ruimte de ventielen in te stellen. Op die manier komt het gehele systeem in balans en wordt tocht en geluid voorkomen. Als ventilatiekanalen zijn schoongemaakt bij een onderhoudsbeurt of na een renovatie, dan moet het systeem opnieuw ingeregeld worden. Voorgeschreven wordt om iedere vijf jaar de afvoerkanalen te reinigen. Draait het systeem eenmaal goed, dan is het noodzakelijk om er regelmatig naar om te kijken. De filters moeten elk half jaar vervangen worden. Als er problemen ontstaan met balansventilatie, dan komt dat in negen van de tien gevallen omdat de filters niet vaak genoeg of helemaal niet worden vervangen. Schoonmaken, bijvoorbeeld met een stofzuiger, is niet voldoende omdat er bacteriegroei in de filters plaatsvindt. En bacteriën laten zich niet weg stofzuigen. Een stofzuiger kan daarbij heel gemakkelijk de tere filterstof beschadigen. Vieze filters zorgen ervoor dat de ventilatiebox en de –kanalen ook vies worden. De luchtstromen worden dan belemmerd. Dat zorgt voor minder rendement en meer ‘herrie’. Vervangen is dus nodig, maar de verkoopcijfers van filters voor balansventilatiesystemen doen vermoeden dat in Nederland maar een klein percentage van de bewoners met balansventilatie netjes ieder half jaar de filters vervangt.
Communicatie
Ontwerpen en installeren zijn belangrijke stappen bij het realiseren van balansventilatie. Maar vergeet de bewoners niet! In de praktijk blijkt dat zij lang niet altijd op de hoogte zijn van de werking van het systeem en hoe het onderhouden moet worden. Ze laten het systeem vaak op één stand staat, en ‘reinigen’ het filter met een kruimeldief of stofzuiger. Communicatie is hier dus belangrijk. Informeer de bewoners over het nut om filters elk half jaar te vervangen, leg uit hoe de bypass werkt, en vertel dat de ramen best open mogen. Het is eigenlijk ontzettend simpel: een goed ontworpen en geïnstalleerd balansventilatiesysteem dat goed wordt gebruikt, presteert goed.
