Piet Jacobs en Wouter Borsboom hebben in Delft in een laboratoriumsituatie de samenstelling van kooklucht onderzocht. Een afzuigkap moet minimaal met een debiet van 300 m3/h draaien om de fijnstofconcentratie boven een grillpan met sissende hamburgers effectief af te voeren. Bij een recirculerende afvoer in de keuken of het ontbreken van een afzuigkap ontstaan gemakkelijk uitschieters die tot tien keer de veilig geachte jaargemiddelde grenswaarde van de WHO (10 mcg/m³ kan overschrijden. De EU-grenswaarde ligt overigens op een jaargemiddelde van 25 mcg/m³.
Spekpannenkoeken
Wie zoveel mogelijk risico’s wil uitsluiten kan maar beter afzien van het bakken van spekpannenkoeken met roomboter. Dat veroorzaakt de hoogste fijnstofconcentraties, tot 2000 mcg/m³. We maken ons doorgaans veel zorgen over het fijnstof in het verkeer, maar situatie binnenshuis verdient ook aandacht. Jacobs: ‘De concentraties in het verkeer zijn weliswaar het hoogst, maar omdat we ons 90 procent van de tijd binnenshuis bevinden, vindt 16 procent van de blootstelling aan fijnstof in slechts 2 procent van de tijd plaats tijdens het koken. Binnenshuis blijven pieken ook langer hangen dan buiten.’
Op gas koken vereist meer afzuigcapaciteit dan inductie. Elektrisch koken produceert immers geen verbrandingsgassen en minder fijnstof. Een afzuigkap met directe afvoer naar buiten is beter dan een ‘recirculatiekap’, want die heeft alleen een koolfilter, dat wel geur afvangt, maar geen fijnstof. Na drie weken vangt het koolfilter bovendien geen NO2 meer af.
Mechanische ventilatie
In de nieuwbouw is de situatie slechter vanwege de luchtdichtheid van de woning en de trend naar open keukens. Is er alleen mechanische ventilatie, dan moet na het koken vier uur lang op de hoogste stand geventileerd worden. Directe afvoer naar buiten wordt vaak belemmerd doordat bouwers geen ‘gat in de gevel’ willen vanwege de gevelgarantie en mogelijke verstoring van het ventilatiesysteem. De woning is getuned op EPC 0,4 en dat geeft geen marges voor een afzuigkap. Voor enkele honderden euro’s is een afvoer naar buiten te realiseren.
In gestapelde bouw is directe afvoer naar buiten vaak niet mogelijk vanwege de galerij of overlast via het balkon. Een motorloze afzuigkap op het gezamenlijke afvoerkanaal met dakventilator aansluiten biedt dan soelaas. De afzuigkap heeft bij voorkeur een klep om na het koken tocht te voorkomen.
TNO verwacht een positieve stimulans voor het bewustzijn over de schadelijke stof in huis en met name in de keuken door de komst van smart sensoren, die de gebruiker directe feedback geven. Die meten temperatuur, CO2, vochtigheid maar ook fijnstof. De onderzoekers roepen professionals op betere afzuigkappen te ontwikkelen. ‘Misschien is het een idee fornuizen zo te maken dat die alleen aankunnen als de afzuigkap aan staat of ze een sensor bevatten die de afzuigkap automatisch aanzet.’
