Planten reageren op licht, mensen natuurlijk ook, en daarom is het niet zo verrassend dat ook dieren er gevoelig voor zijn. Het welbevinden van dieren in stallen, zoals koeien, varkens en kippen, hangt voor een belangrijk deel af van de kwaliteit van de verlichting. Het gaat daarbij om de lichtintensiteit, de lichtverdeling, de kleur van het licht en om de daglengte. Het welzijn en de gezondheid zijn belangrijke punten, maar licht doet ook iets met de melkproductie en met de groei van dieren. In de afgelopen jaren is daar veel onderzoek naar gedaan.
16 uur licht, 8 uur donker
Er is vastgesteld dat de meeste dieren goed gedijen bij een ritme van 16 uur licht en 8 uur donker. Als de lichtsterkte dan ook nog zo’n 150 à 200 lux is, geven koeien bijvoorbeeld rond de tien procent meer melk. Verder zijn ze minder vatbaar voor ziektes en kan het de tussenkalftijd verkorten. Als de koeien rusten en de boer een controleronde wil maken, kan hij de stal het beste met rood licht verlichten. Bij kippen is het belangrijk om de stal egaal te verlichten. Moeten er kippen gevangen worden, dan zorgt een blauwe kleur licht ervoor dat ze rustig blijven.
Paarden vinden het prettig om elkaar te kunnen zien. Zijn de stallen goed verlicht, dan zoeken ze contact en daardoor voelen ze zich prettig. Paarden in donkere stallen gaan zich snel vervelen, met ongewenst gedrag tot gevolg. In de paardenbak waar rijpaarden rondjes rijden, is een egale lichtverdeling het prettigst voor de dieren en hun berijders. Goed verspreid licht zorgt dat er geen schaduwen zijn, dat niet alleen het parcours in de bak verlicht is, maar dat er prettige algemene verlichting is. Varkens worden gehouden voor de vleesproductie. Afhankelijk van de fase waarin de dieren zijn, is er een andere lichtintensiteit nodig.
Ammoniak en bacteriën
Verlichting in stallen is een aparte tak van sport omdat de omstandigheden er extreem kunnen zijn. Door de aanwezigheid van hooi, zaagsel, stro en andere bodembedekkers is er nogal wat fijnstof in de ruimte. Daarnaast is er ammoniak, zijn er vochtige plekken, en is een stal een aantrekkelijke omgeving voor bacteriën. Al die factoren stellen bijzondere eisen aan de verlichting. De behuizing moet spatwaterdicht zijn, de kabels moeten netjes weggewerkt, en de aansturing moet geïntegreerd zijn in de armaturen. Standaard verlichting voor stallen bestaat eigenlijk niet, want stallen verschillen onderling van elkaar. Het is dus belangrijk om iedere situatie afzonderlijk te bekijken en een lichtplan op maat te ontwerpen.
Goed te regelen
Kwalitatief goede stalverlichting is misschien iets duurder dan traditionele tl-lampen. Maar die investering is wel de moeite waard, omdat de dieren zich beter voelen en meer waarde opleveren, én omdat led in het kader van de duurzaamheid veel beter scoort. Ook is led heel goed te regelen. De voorbeelden van rood en blauw licht zijn gemakkelijk in te stellen, en allerlei mengkleuren zijn ook mogelijk. Verder kan op een grijze dag het lichtniveau met led worden opgehoogd tot het gewenste aantal lux.
