Wat is overspanning?
Overspanning is door bliksem of een schakelpuls veroorzaakte hoge spanningspieken in een elektrische installatie. Nu zijn steeds meer dagelijkse activiteiten afhankelijk van gevoelige computers en besturingssystemen. Ook besturen op afstand neemt hand over hand toe. Wel mooi allemaal als het blijft werken. Maar als bv de Brienenoordbrug midden op de dag niet meer te bedienen valt, stagneert het dagelijks leven.
Het voorkomen van schade ten gevolge van overspanningspieken is dus meer en meer aan de orde.
Wat beveilig je eigenlijk?
Constructies, infrastructuur en apparatuur.
Een directe bliksem inslag hebben we misschien niet allemaal gezien maar de sporen aan een getroffen boom langs de kant spreken boekdelen. Zo’n directe inslag is niet zo eenvoudig af te slaan. We kennen de bliksemafleiders op de daken van gebouwen. Deze geleiden de bliksemstroom als het waren langs het gebouw waardoor de constructie gespaard blijft. Een directe inslag is daarmee afgeleid maar dan zijn we er nog niet. De spanningsverschillen tussen het aard-punt, waarop de bliksemafleider is aangesloten, en de elektrische installatie van het “getroffen” gebouw bedraagt duizenden volts. Daar kunnen de meeste apparaten en installaties niet tegen. Dat enorme spanningsverschil moet genivelleerd worden.
Indirecte schade
We kennen ook de indirect inslagen. De stroom bij een inslag die door de bliksemafleider of de aarde loopt kan oplopen tot 200kA. Hierdoor wordt een enorm magnetisch veld opgewekt. In alle metalen delen in de buurt van dit magnetische veld wordt een spanning opgewekt. Deze is weliswaar niet zo groot als bij de inslag maar bedraagt nog steeds duizenden volts.
Omdat een indirecte inslag invloed heeft in een gebied van honderden meters rondom het inslagpunt is de kans op schade uit een indirecte inslag veel groter dan bij een directe inslag.
Hoe bescherm je een installatie tegen overspanning?
Een eenvoudige vraag maar het antwoord is niet zo eenvoudig. Er zijn steeds meer en betere normen die ons helpen bij deze vraag. Maar dit vereist veel leeswerk en veel vakkennis.
We dachten een tiental jaar geleden nog dat een standaard oplossing in de meeste gevallen wel zou werken. Dit is achterhaald. Voorop staat “wat” moeten we beveiligen. En als dit duidelijk is kunnen we vaststellen “hoe”. Achteraf een installatie beveiligen levert zelden een goede oplossing. In het ontwerp moet al rekening worden gehouden met overspanningsbeveiliging.
Bij mijn bedrijf krijgen wij regelmatig vragen van installateurs, rondom de overspanningsbeveiliging van elektrische installaties, gebouwbeveiliging, communicatie- en datanetwerken. De combinatie van de systemen en de omstandigheden waaronder deze worden gebruikt geven telkens weer nieuwe invalshoeken om een optimale overspanningsbeveiliging samen te stellen. Wij noemen dat maatwerk.
Overspanningsbeveiliging is een totaal oplossing die niet los van de rest van de installatie kan worden gezien. Het onderhouden is weer een heel ander verhaal. Daar gaan we een volgende keer op in.
